30 Ολυμπιάδες.. 27 επίσημες αφίσες: Πόσες αναγνωρίζετε;

«Αρχαίο Πνεύμα αθάνατο, αγνέ πατέρα, του ωραίου, του μεγάλου και τ' αληθινού…» έγραφε ο Κωστής Παλαμάς και μελοποίησε αργότερα ο Σπύρος Σαμαράς, δημιουργώντας από κοινού τον ύμνο των Σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων και δίνοντας στην ουσία το μουσικό στίγμα τους. Για την εικαστική πλευρά των αγώνων όμως, τι έχετε να πείτε;

Φιλοτεχνημένες με κάποιο συγκεκριμένο όραμα ή απλά εικαστικές παρεμβάσεις του συγκεκριμένου χρονικού γίγνεσθαι, οι αφίσες των Ολυμπιακών Αγώνων έχουν τη δική τους ιστορία. Πόσες από τις επίσημες αφίσες όμως, είστε σε θέση να θυμηθείτε;
30 Ολυμπιάδες…27 επίσημες αφίσες (είχαμε και 3 ακυρώσεις λόγω Α’ και Β’ Παγκοσμίου Πολέμου) που μέχρι σήμερα κοσμούν και υπενθυμίζουν στην ανθρωπότητα την ευγενή άμιλλα και την ιστορία του παγκόσμιου αθλητισμού.

1896 – Αθήνα

Για τους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες, δεν δημιουργήθηκε καμία αφίσα. Αντ’ αυτού χρησιμοποιήθηκε απλά το εξώφυλλο του επίσημου προγράμματος ως εικαστική αναφορά στην 1η Ολυμπιάδα, με την Κόρη -προσωποποίηση της Θεάς Αθηνάς- να προσφέρει τον κότινο συνδέοντας το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον.

1900 – Παρίσι

Στο Παρίσι τα πράγματα άλλαξαν. Αρκετοί καλλιτέχνες έδωσαν τις ιδέες τους για μία πιο «επαγγελματική» αφίσα με θέμα τα διάφορα αθλήματα. Τα τρία παραδοσιακά όπλα της ξιφασκίας τελικά κέρδισαν. Η έμπνευση της αφίσας ανήκει στον Jean Pal.

1904 – Σεντ Λούις

Ένας ευρυγώνιος «φακός» γίνεται το μάτι των 3ων Ολυμπιακών Αγώνων, των οποίων η αφίσα λειτουργεί στην ουσία και ως καθημερινό πρόγραμμα, όπως την εμπνεύστηκε ο αναφερόμενος σε επίσημες πηγές ως σχεδιαστής St. John.

1908 – Λονδίνο

Το μεγάλο Ολυμπιακό Στάδιο «Sheperd’s Bush» είναι η καλύτερη διαφήμιση για τους Ολυμπιακούς του 1908 και οι Βρετανοί επέλεξαν να το αναδείξουν στην αφίσα …εν κινήσει με τον αθλητή να επιδίδεται στο σκάμμα. Πίσω βέβαια διακρίνεται η πισίνα και ο στίβος όπως τα φιλοτέχνησε ο A.S. Cope.

1912 – Στοκχόλμη

Είναι η πρώτη χρονιά που κυκλοφορεί και επίσημα… αφίσα. Περισσότερο «διεθνοποιημένη» και πολυπολιτισμική, η αφίσα της Στοκχόλμης του 1912 προβάλλει το αθλητικό πνεύμα των Αγώνων, με μία σημαία να κυματίζει. Ιδιαίτερα προκλητική για την εποχή της, η συγκεκριμένη αφίσα, απαγορεύτηκε σε αρκετές χώρες καθώς οι γυμνοί αθλητές ήταν… too much. Ο σχεδιαστής ήταν ο καθηγητής Olle Hjortzberg και η αφίσα κυκλοφόρησε σε 16 γλώσσες.

1920 – Αμβέρσα

Δημιουργός της αφίσας ήταν η Martha van Kuyck, ενώ ο βέλγος σκιτσογράφος Walter von der Ven την σχεδίασε. Με φόντο το «Notre Dame», απέναντι από τις σημαίες των εθνών που κυματίζουν και κεντρικό ήρωα τον δισκοβόλο -σαφής αναφορά στην αρχαιότητα- η Αμβέρσα υποδέχτηκε το 1920 τους Ολυμπιακούς Αγώνες.

1924 – Παρίσι

Η γαλλική σημαία, δάφνινα κλαδιά και ημίγυμνοι αθλητές που χαιρετούν, δείχνουν πως δεν έχουν αλλάξει πολλά από τις προηγούμενες αφίσες των Ολυμπιακών Αγώνων που μένουν ακόμα πιστές στην αναφορά στην αρχαιότητα, τουλάχιστον όπως την εμπνεύστηκε ο Jean Droit.

1928 – Άμστερνταμ

Η έμπνευση του Joseph Johannes Rovers, αποτίει φόρο τιμή στο αρχαίο αθλητικό πνεύμα, που είναι διάχυτο και στην αφίσα του Άμστερνταμ το 1928, με ένα αθλητή να κρατά ένα κλαδί δάφνης, το σύμβολο της νίκης, ενώ στο κάτω μέρος κυματίζουν τα «χρώματα» της Ολλανδίας.

1932 – Λος Άντζελες

Ο σχεδιαστής της επίσημης αφίσας των Ολυμπιακών του Λος Άντζελες, Julio Kilenyi, οραματίστηκε τη δάφνη της ειρήνης και το αρχαίο ολυμπιακό αίσθημα, που συναντά την Αμερική στην αφίσα του 1932, με έναν σύγχρονο, σχεδόν 3D, αθλητή να σημαίνει την έναρξη των Αγώνων.

1936 – Βερολίνο

Πρόκειται για την πρώτη πολιτική αναφορά σε αφίσα των Ολυμπιακών Αγώνων, την οποία σχεδίασε ο Franz Würbel. Η πύλη του Brandenburg, ένα από τα αξιοθέατα του Βερολίνου, δεσπόζει φυσικά στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936, ακολουθώντας τις προσταγές της Ναζιστικής Γερμανίας. Ο σκληροτράχηλος και αγέρωχος, δαφνοστεφανωμένος, αθλητής υψώνει το χέρι του τιμώντας τους αγώνες. Χαρακτηριστικό σημείο αυτής της αφίσας είναι ότι αν και προκηρύχτηκε διαγωνισμός, η τελική επιλογή της επιτροπής αποφάσισε ότι η επίσημη αφίσα θα ήταν αυτή του Franz Würbel.

1948 – Λονδίνο

Ένας δισκοβόλος, που στέκεται μπροστά από το έμβλημα «Big Ben» και τη Βουλή των Κοινοτήτων μένουν να θυμίζουν ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1948 ήταν ξανά αγγλική υπόθεση. Χαρακτηριστική λεπτομέρεια της αφίσας του Walter Herz είναι οι δείκτες του ρολογιού, που δείχνουν την ώρα της τελετής έναρξης: 4 μ.μ.

1952 – Ελσίνκι

Ο Φιλανδός αθλητής του στίβου, Πάαβο Νούρμι (13 Ιουνίου 1897 - 2 Οκτωβρίου 1973) πρωταγωνιστεί στην αφίσα του 1952 στο Ελσίνκι. Πρόκειται για την αφίσα των προηγούμενων Ολυμπιακών Αγώνων, οι οποίοι ωστόσο δεν έγιναν λόγω Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μία αλλαγή στην ημερομηνία και η προσθήκη της υδρογείου αναμόρφωσαν την αφίσα του Ilmari Sysimetsä.

1956 – Μελβούρνη

Είναι η πρώτη εικαστικά μεταμοντέρνα αφίσα των Ολυμπιακών Αγώνων, από όπου λείπει και η κλασική φιγούρα του αθλητή, με σαφή αναφορά στην αρχαιότητα. Πρώτη φορά οι Αγώνες γίνονται σε χώρα της Ωκεανίας, στο Νότιο Ημισφαίριο και η Μελβούρνη, με τον σχεδιαστή Richard Beck, πρωτοτυπεί στην αφίσα…πρόσκληση σε Ολυμπιακούς Αγώνες.

1960 – Ρώμη

Ο Ρωμύλος και ο Ρώμος, με τη Λύκαινα, σύμβολα της ιταλικής κυριαρχίας δεν θα μπορούσαν να λείπουν από την επίσημη αφίσα των Ολυμπιακών Αγώνων του 1960. Από κάτω ένας αθλητής στέφεται νικητής και αποθεώνεται, υπό το άγρυπνο βλέμμα των θεών-ιδρυτών της Ρώμης. Ο σχεδιαστής της αφίσας, η οποία κυκλοφόρησε σε 290.000 κόπιες και 11 γλώσσες, ήταν ο Armando Testa.

1964 – Τόκιο

Λιτή και απέριττη, η ιαπωνική αφίσα, που φέρει τον τίτλο «The Rising Sun and the Olympic Emblem» περιέχει τις απολύτως απαραίτητες πληροφορίες: χρονολογία και τον ανατέλλοντα ήλιο. Ο δημιουργός Yusaku Kamekura ήταν ένας από τους πρωτοπόρους Ιάπωνες σχεδιαστές, που καθιερώθηκε στην σύγχρονη κουλτούρα με τη λιτή γραμμή των κλασικών πια λογότυπων.

1968 – Μέξικο Σίτι

Ο ίδιος το αποκάλεσε «βιομηχανικό σχέδιο» αλλά όταν ο Lance Wyman και ο Peter Murdoch, πήγαν στο Μεξικό για να συμμετάσχουν στον διαγωνισμό για την αφίσα των Ολυμπιακών Αγώνων, προφανώς δεν περίμεναν την απήχηση που θα είχε η δουλειά τους. Στο σχεδιαστικό τμήμα συμμετείχαν ο Pedro Ramirez Vázquez και ο πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής των Αγώνων, Eduardo Terrazas.

1972 – Μόναχο

Με τον ολυμπιακό πύργο να κοσμεί την αφίσα των Oλυμπιακών Αγώνων του 1972, που φιλοτέχνησε ο Otl H. Aicher, η εικαστική «ματιά» του αθλητικού αυτού γεγονότος αρχίζει και γίνεται περισσότερο αφαιρετική, με ένα σχέδιο που απεικονίζει τη μοντέρνα αρχιτεκτονική των εγκαταστάσεων.

1976 – Μόντρεαλ

Αν και κυκλοφόρησαν ακόμα δύο αφίσες, που απεικόνιζαν τα ολυμπιακά αθλήματα και τα αξιοθέατα του Μόντρεαλ, αντίστοιχα, τελικά η επίσημη αφίσα είναι μία λιτή υπενθύμιση της ανωτερότητας του ολυμπιακού πνεύματος, που ανήκει στον Ernst Roch.

1980 – Μόσχα

Η πρώτη Ολυμπιάδα σε ευρωπαϊκό «κομμουνιστικό» έδαφος είναι γεγονός και οι Ρώσοι φροντίζουν να το υπενθυμίσουν με το πεντάκτινο αστέρι, όπου καταλήγει σε ένα απλουστευμένο μοτίβο έξι γραμμών, που σχεδίασε ο Wladimir Arsentjev. Στο σύνολο ωστόσο φιλοτεχνήθηκαν 250 διαφορετικές αφίσες.

1984- Λος Άντζελες

Διαφορετική από όλες τις προηγούμενες αφίσες, η αμερικανική εκδοχή του 1984, είναι έμπνευση του Robert Rauschenberg και τιτλοφορείται «The star in motion», ένα κολάζ σε μορφή αστεριού δηλαδή, με στιγμές των αγώνων, που δίνει το έναυσμα μιας άλλης εποχής. Την εικαστική του συνεισφορά έκανε το 1984 και ο David Hockney, δημιουργώντας μία αφίσα, όχι όμως την επίσημη.

1988-Σεούλ

Η πρόοδος της ανθρωπότητας, η ευημερία και η απόλυτη αρμονία φωτίζουν τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Σεούλ, όπως οι Ολυμπιακοί Κρίκοι «φωτίζουν» το δρόμο του αθλητή στην αφίσα της Σεούλ του 1988, που σχεδίασε ο καθηγητής Cho Yong Je. Μάλιστα η συγκεκριμένη είναι η πρώτη αφίσα που δημιουργείται με ψηφιακή τεχνολογία.

1992- Βαρκελώνη

58 διαφορετικές αφίσες δημιουργήθηκαν για τους Ολυμπιακούς της Βαρκελώνης, οι οποίες χωρίστηκαν σε 4 διαφορετικές κατηγορίες: επίσημες αφίσες, αφίσες των ζωγράφων, των σχεδιαστών και των φωτογράφων. Για τις 4 επίσημες (σχέδια των Josep M. Trias, Javier Mariscal, Enric Satué και Antoni Tàpies) και τις 8 τελικές (των ζωγράφων Êduardo Arroyo, Antoni Clave, Eduardo Chillida, Jean-Michel Folon, Josep Guinovart, Robert Llimós, Guillermo Pérez Villalta και Antonio Saura) μάλιστα, κυκλοφόρησε και επιπλέον ειδική έκδοση σε μετάξι και λιθογραφία υπογεγραμμένες από τους δημιουργούς, τις οποίες η Επιτροπή Αγώνων χάρισε στους VIP, που επισκέφτηκαν την Βαρκελώνη.

1996- Ατλάντα

Ο σχεδιαστής της επίσημης αφίσας των ολυμπιακών Αγώνων της Ατλάντα, Primo Angeli, ήταν η επιλογή του τότε προέδρου της Ολυμπιακής Επιτροπής, Juan Antonio Samaranch, ο οποίος σύμφωνα με την ολυμπιακή παράδοση έχει τον τελευταίο λόγο στην επίσημη αφίσα. Η συγκεκριμένη δε, επελέγη μόλις μία εβδομάδα πριν τους Αγώνες.

2000- Σύδνεϋ

Η επίσημη αφίσα του Σύδνεϋ, με το κτήριο της Όπερας και έναν αθλητή να δεσπόζουν σε σκούρο μπλε, ήταν η ιδέα της Lynda Warner για την Ολυμπιακή αφίσα της νέα χιλιετίας, εμπνευσμένη από το ολυμπιακό ιδεώδες της αλληλεγγύης, ανεξάρτητα από φυλή, θρησκεία ή πολιτικές πεποιθήσεις.

2004 – Αθήνα

Ένα κλαδί ελιάς -ο περίφημος κότινος- και 28 Έλληνες δημιουργοί με οδηγίες από την Ολυμπιακή Επιτροπή να ακολουθήσουν τα εικονογράμματα του αθλητισμού, πρόσφεραν την αφίσα του 2004 σε μίνιμαλ αισθητική.

2008 – Πεκίνο

Στο ίδιο πνεύμα με την αθηναϊκή αλλά πιστή στα κινεζικά «ιδεογράμματα» η παραδοσιακή ανατολίτικη τεχνοτροπία χαρακτηρίζει την αφίσα του Πεκίνου. Κόκκινο και μαύρο κάνουν ακόμα πιο έντονη την κινεζική ολυμπιακή φιλοξενία. Διατηρώντας την ανωνυμία του ο δημιουργός της αφίσας του Πεκίνου του 2008 χάρισε στην ολυμπιακή οικογένεια «One World, One Dream»…έναν κόσμο, ένα όνειρο.

2012- Λονδίνο

Οι σχεδιαστές της Wolff Olins όχι μόνο δεν εντυπωσίασαν με το λογότυπο που δεσπόζει στην επίσημη ολυμπιακή αφίσα των φετινών 30ών Ολυμπιακών Αγώνων αλλά δημιούργησαν και ένα …εικαστικό χάος. Ο Πρόεδρος της Ολυμπιακής Επιτροπής πάντως του Λονδίνου, Lord Coe χαρακτήρισε τη δημιουργία «φιλόδοξη, διαδραστική και φιλική προς το νεανικό κοινό». Σημειώνεται δε ότι για πρώτη φορά ολυμπιακοί και παραολυμπιακοί αγώνες θα έχουν την ίδια επίσημη αφίσα με κοινό επίσημο λογότυπο.

φωτογραφίες: www.olympic.org/museum .