Ενδοσχολική βία

Η ενδοσχολική βία παρατηρείται όλο και περισσότερο να πλήττει παιδιά και εφήβους στις σύγχρονες κοινωνίες με σοβαρές επιπτώσεις για την ψυχοκοινωνική τους εξέλιξη και τη διαδικασία της μάθησης. Ο εκφοβισμός – θυματοποίηση και συμπεριφορές παραβατικότητας αποτελούν μορφές ενδοσχολικής βίας. Ένας μαθητής εκφοβίζεται ή θυματοποιείται όταν εκτίθεται επανειλημμένα και για αρκετό χρονικό διάστημα σε αρνητικές πράξεις άλλου ή άλλων μαθητών.

Οι αρνητικές αυτές πράξεις μπορεί να πάρουν τις εξής διαστάσεις:

τη λεκτική βία όπως πειράγματα, απειλές, φραστικές επιθέσεις, προσβολές

τη σωματική βία όπως χειρονομίες, σπρωξίματα, ξυλοδαρμοί

την κοινωνική απομόνωση, δηλαδή τον εσκεμμένο αποκλεισμό του μαθητή – στόχου από τις ομαδικές δραστηριότητες

τις βίαιες επιθέσεις εναντίον αντικειμένων, δικαιωμάτων και περιουσίες άλλων

τη θυματοποίηση λόγω καταγωγής ή θρησκείας

Έρευνες σε διεθνές επίπεδο έχουν δείξει ότι περίπου το 15% των μαθητών έχουν βιώσει συμπεριφορές εκφοβισμού και βίας οι οποίες παρατηρούνται συχνότερα στις ηλικίες από 8 έως 15 χρονών. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (2001) το ποσοστό των μαθητών θυμάτων εκφοβισμού στα σχολεία της χώρας μας ανέρχεται στο 8.7%, ενώ των θυτών στο 7.45%.

Στην νέα έρευνα που πραγματοποιείται σε σχολεία της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης από την επιστημονική ομάδα του αν. Καθηγητή Παιδοψυχιατρικής κ. Ι. Τσιάντη (2007) καταγράφηκε ότι το ποσοστό μαθητών θυμάτων εκφοβισμού ανέρχεται στο 8%, ενώ των μαθητών που ασκούν βία φτάνει στο 5.6%.

Η αιτιολογία του φαινομένου δεν είναι απόλυτα σαφής. Φαίνεται ότι είναι συνάρτηση βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων. Ειδικότερα τα αίτια μπορούν να αναζητηθούν στην αλληλεπίδραση :

της εξελικτική φάσης και των χαρακτηριστικών του κάθε παιδιού

στο οικογενειακό περιβάλλον

στις στάσεις αντιλήψεις και γνώσεις της κοινότητας πάνω σε θέματα βίας και ψυχοκοινωνικής εξέλιξης παιδιών και εφήβων και στην αντιμετώπισή τους.

Η Εταιρία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου (ΕΨΥΠΕ) λειτουργεί πανελλαδικά τηλεφωνική γραμμή βοήθειας για τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς, τα παιδιά και τους εφήβους, μεταξύ των άλλων και για την αντιμετώπιση περιστατικών βίας μεταξύ μαθητών στο σχολείο. Το τηλέφωνο της γραμμής που μπορείτε να απευθύνεστε είναι : 801 801 1177.

* Τα στοιχεία του άρθρου προέκυψαν από το δελτίο επικοινωνίας της ΕΨΥΠΕ «Ένεκα Λόγου» όπου δημοσιεύτηκε μέρος της εν εξελίξει έρευνας της επιστημονικής ομάδας του αν. Καθηγητή Παιδοψυχιατρικής κ. Ι. Τσιάντη, η οποία διενεργείται μετά από πρόσκληση της Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής των Ελλήνων. Χώρες που συμμετέχουν στην έρευνα εκτός της Ελλάδος είναι η Γερμανία, η Κύπρος και η Λιθουανία.

Ιωάννα Βαρδάκου

Ψυχολόγος, Msc

Στην ετήσια έκθεσή του, ο Συνήγορος του Παιδιού επισημαίνει τη δραματική αύξηση των κρουσμάτων ενδοσχολικής βίας, που παρατηρείται στην Ελλάδα. «Η Αρχή διαπιστώνει ότι η εκδήλωση αυτού του φαινομένου σχετίζεται μεν με προβλήματα των ίδιων των παιδιών, θυτών και θυμάτων, και των οικογενειών τους, ωστόσο οι σχολικές μονάδες και οι εκπαιδευτικοί φαίνονται συχνά ανέτοιμοι να το διαχειριστούν και αναφέρουν ότι τους λείπει τόσο η ειδική εκπαίδευση, όσο και η κατάλληλη υποστήριξη», αναφέρεται στην έκθεση.

Το φαινόμενο ξεφεύγει από το πλαίσιο ενός καβγά στο σχολείο, του σωματικού ή λεκτικού εκφοβισμού. Ο έμμεσος εκφοβισμός, όπως είναι η διάδοση μιας ψευδούς φήμης, είναι εξίσου σκληρή μορφή ενδοσχολικής βίας. Οι ειδικοί διακρίνουν, επίσης, τον ρατσιστικό εκφοβισμό, τον σεξουαλικό και -με την εξέλιξη της τεχνολογίας- τον τεχνολογικό εκφοβισμό, μέσω του κινητού τηλεφώνου ή του διαδικτύου. Το "κάδρο" της ενδοσχολικής βίας συμπληρώνεται από την κλοπή ή την καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, τον εξαναγκασμό και τον κοινωνικό αποκλεισμό.

Οι επιπτώσεις στα θύματα του εκφοβισμού είναι σοβαρές και βασανιστικές. «Το φαινόμενο του εκφοβισμού (bullying) ή θυματοποίησης (victimization) αποτελεί μορφή επιθετικής συμπεριφοράς, που εμφανίζεται κυρίως στη σχολική πραγματικότητα, με σοβαρές επιπτώσεις για την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού και του εφήβου και τη διαδικασία της μάθησης», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Ι. Τσιάντης, αναπληρωτής καθηγητής Παιδοψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Επιστημονικός Υπεύθυνος της Εταιρείας Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου (ΕΨΥΠΕ).

Ο μαθητής κυριαρχείται από άγχος, ανασφάλεια και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Αρνείται να πάει στο σχολείο, αποφεύγει με απουσίες το εχθρικό περιβάλλον, με άμεσες συνέπειες στις επιδόσεις του. Σε πολλές περιπτώσεις παρατηρούνται διαταραχές στον ύπνο και τη διατροφή, αναπτύσσονται φοβίες, αίσθημα μοναξιάς, κατάθλιψη και τάσεις αυτοκτονίας. Τα θύματα της ενδοχολικής βίας υποθηκεύουν άθελά τους το μέλλον τους.